Đã bao năm qua, giống chè trung du Thái Nguyên đã làm nên thương hiệu chè cắm tăm với vị đậm đà, nay bỏ đi trồng chè giống mới của năng suất cao hơn, nước xanh hơn có nên không?
Cái gì truyền thống thì cũng nhỏ nhỏ xinh xinh, cái gì mới thì cũng to, cũng đẹp hơn thì phải. Chè trung du lá nhỏ Thái Nguyên bao năm qua vẫn là thức uống đã quen mồm quen miệng, đã nghiện đã trung tình của nhiều người sành chè cả nước. Hình ảnh chè đặc cắm tăm là điển hình của đặc trưng chè trung du với nước vàng sánh, đặc sánh đến độ như mật ong, tăm cắm vào đứng thẳng. Đây là hình ảnh có thức mà những giống chè mới hiện nay chưa có thể đáp ứng được. Hay dở thì chè trung du đã là một truyền thống, một ký ức, một số phận. Nay đốn bỏ chè trung du, đặc biệt là chè trung du Tân Cương để trồng các loại chè cành lai giống mới, có hương liệu, hương vị đáp ứng được thị hiệu của giới trẻ hẳn người già sẽ buồn lòng vì chè cắm tăm, chè trung du Thái nguyên dần còn trong ký ức.
Cũng phải thôi, cái gì cổ đâu chắc phải hay. Nhưng cái số phận chè trung du ngày càng cáo trung. Bởi, từ chỗ chè trung du chiếm diện tích độc tôn trên toàn bộ diện tích các vùng chè của Thái Nguyên. Thì đến nay, các loại chè giống mới, chè cành lại như LDP1, Kim Tuyên, Phúc Vân Tiên, Bát Tiên, TRI 777, chè Nhật Bản, chè Đài Loan… (gần 30 giống chè khác nhau) đã chiếm tỷ lệ trên 50% cơ cấu diện tích trồng chè khắp các vùng chè đặc sản của Thái Nguyên. Trái ngược với chè trung du đã già cỗi, nhiều chỗ thoái hóa, tỷ lệ cho búp thấp, chất lượng không cao thì các loại chè giống mới lại có năng suất, chất lượng vượt trội, nhiều giống chè ngoại nhập có chất lượng đặc biệt, tính chất ưa thâm canh, chống sâu bệnh, giá bán cao đang là những giống chè được ưu tiên phát triển ở các đồi che tan cuong, chè Trại Cài… Thái Nguyên.
Nguyên nhân lớn nhất khiến chè trung du bị mất vị thế vào các loại chè giống mới là bởi năng suất của các loại chè giống mới cao hơn hẳn so với chè trung du.
Thông thường, chè trung du cho năng suất khoảng 60-80 tạ/ha thì năng suất trung bình của chè giống mới đạt từ 100-120 tạ/ha. Cá biệt, chè LDP1 có thể cho năng suất tới 150-160 tạ/ha. Không chỉ cho năng suất, sản lượng vượt trội mà chè giống mới cũng mang đến chất lượng cao với giá bán mơ ước cho người làm chè. Cụ thể, từ chỗ giá bán sản phẩm của các vùng chè đặc sản như chè đặc sản Tân Cương thời điểm 4 năm trước chỉ trên 100.000 đồng/kg, nay đã nâng lên 300.000-700.000 đồng/kg. Vùng chè Phú Lương, Đại Từ, Đồng Hỷ, Phổ Yên, T.X Sông Công cũng tăng từ 70.000 đồng lên trên 230.000 đồng/kg. Với vùng chè Định Hóa, Võ Nhai trước đây giá bán chỉ vài ba chục nghìn thì nay đã nâng lên trên 150.000 đồng/kg.
Với nhiều người làm chè Tân Cương Thái Nguyên, họ vẫn còn lưu giữ kỷ niệm đẹp và những đặc tính tốt của chè Trung du Thái Nguyên bằng cách đấu trộn một tỷ lệ chè trung du với chè lai. Từ đó duy trì được những ưu điểm của trà trung du kết hợp với chè Cành lai mới. Đây là cách làm đối với các loại chè đặc sản, có giá cao, và cũng để vừa vị những khách hàng lâu năm đã quen với hương vị chè trung du Tân Cương Thái Nguyên.
